ΠΕΡΙ ΠΡΟΤΥΠΩΝ

Mamamia συμφωνώ απόλυτα και εγώ.
Το θέμα τώρα ειναι : τι μπορεί να γίνει?
Απο εμάς που είμαστε γονεις και απο τους εκπαιδευτικούς?
Για τους γονεις, μπορω να σας πω, απο προςωπικη μου εμπειρία οτι εμείς δεν μαθαίνουμε απαραίτητα στα παιδια μας τον σεβασμό. Πήγαινα τον Βασιλη όταν ηταν δυο, σε ενα κέντρο δραστηριοτήτων, και έβλεπα τους γονεις :
1) να επεμβαίνουν σε αυτά που έλεγε η κυρία,
2) πολλες φορές να ενθαρρύνουν τα παιδια τους να πάρουν τη θέση άλλων αντί να περιμένουν στη σειρά τους και
3) συνεχώς να τα αποθεώνουν με λόγια του στυλ: εισαι φοβερός! Εισαι ο καλύτερος! Εισαι αστέρι! Και να δεις τότε πως φουσκωνανε θαρρεις και ηταν παγωνια, τα καημένα τα παιδάκια....! πως λοιπόν μετά αυτά τα παιδια να μην θεωρουν τους πάντες υπηρέτες τους και επομένως ανάξιους σεβασμού...
Όσο για τους εκπαιδευτικούς θα αφήσω κάποιον άλλον να μιλήσει γιατι δεν γνωρίζω αυτο το επάγγελμα.

Το θέμα της αλλαγής των προτύπων νομίζω ότι είναι σύνθετο.Να μην ξεχνάμε ότι η τηλεόραση μπήκε στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα να προωθεί τα είδωλα και το μοντέλο ζωής που αυτή θέλει.Και μην ξεχνάμε ότι τα πρόσωπα που προβάλλονται κι έτσι αποκτούν φήμη,περιβάλλονται από μια αίγλη, άκρως γοητευτική για το νέο άνθρωπο.Αυτά λοιπόν τα είδωλα όχι μόνο δεν είχαν καμιά σχέση με τον παραδοσιακό βίο των Ελλήνων,τον πολιτισμό και τις αξίες του, αλλά κάναν ό,τι μπορούσαν για να τον υπονομεύσουν.Έτσι μετά απο δεκαετίες τηλεοπτικής αποχαύνωσης,προέκυψε το σημερινό μοντέλο ζωής,του εύκολου πλουτισμού,του ανθρώπου που θέλει να περνά καλά,των ζευγαριών που απλώς συμβιώνουν μαζί χωρίς παιδιά, και άλλα πολλά.
Όσον αφορά το δάσκαλο ,τα σχολικά βιβλία κάνουν ό,τι μπορούν για να τον απαξιώσουν.Ενδεικτικά :
Σε κείμενο,Στο ανθολόγιο γ δημοτικού,ο δάσκαλος και ο παπάς παίζουν ποδόσφαιρο και κάνουν ζαβολιές και βρίζουν.
Στη Ν.γλώσσα Α Γυμνασίου,διαβάζουμε ότι την πρώτη μέρα του σχολείου, ο διευθυντής βομβαρδίζει τα παιδιά με ένα σωρό μη και απαγορεύσεις,ενώ τα παιδιά από κάτω βαριούνται και τον κοροιδεύουν.Σε άλλο κείμενο πληροφορούμαστε τον πανικό του άπειρου δασκάλου μπροστά στους μαθητές του μήπως τον ρωτήσουν κάτι που δεν ξέρει.Αλλού διαβάζουμε για μαθητές που σατιρίζουν τους καθηγητές τους-θα μου πείτε γιατί είναι κακό,συμβαίνει κι εμείς το κάναμε παιδιά.Ειναι διαφορετικό όμως να σου το λέει το σχολικό βιβλίο,σαν να στο προτείνει κατά κάποιο τρόπο να το κάνεις κι εσύ, έχει πλάκα.
Σε άλλο κείμενο-πιστέψτε με ο κατάλογος δεν τελειώνει-πληροφορούμαστε την περίοπτη θέση στην οποία μας έχει το Υπουργείο: " ο ρόλος του εκπαιδευτικού αλλάζει, από απλός αναμεταδότης γνώσεων και αυθεντία γίνεται συνεργάτης και σύμβουλος του μαθητή".
Καμιά σχέση λοιπόν με τον παιδαγωγικό ρόλο του δασκάλου που μαθαίναμε παλιά.
Με τέτοια κείμενα πώς δεν δυναμιτίζεται ο ρόλος του δασκάλου στο σύγχρονο σχολείο;Πώς να αποτελέσει πρότυπο,όταν το Υπουργείο κλείνει το μάτι στο μαθητή και του υποβάλλει το μήνυμα ότι ο εκπαιδευτικός δεν έχει τρόπους,δεν κατανοεί τα παιδιά,βρίζει ,είναι νευρωτικός,δεν ξέρει και πολλά πράγματα καιέχει άγχος όπως κι εσείς;΄΄Αρα δεν αξίζει και πολύ το σεβασμό σας;
scripta manent λέει το ρητό, δηλαδή τα γραπτά μένουν.Και τα σχολικά βιβλία για χρονια έχουν μεινει στο μυαλό των παιδιών και τους έχουν χαλάσει το λογισμό για το δάσκαλο.Παίζουν λοιπόν πολύ μεγάλο ρόλο για το αν ο δάσκαλος θα αποτελεί πρότυπο ή όχι.
Βεβαίως έχουν ευθύνη και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί με τη στάση τους,την κατάρτισή τους και την όρεξη και το μεράκι τους .Και ακόμη και σε τόσο αντίξοες συνθήκες,μπορούν αν όχι να αποτελεσουν πρότυπο, να επηρεάσουν θετικά τους μαθητές τους.

Συμφωνω απόλυτα με την επισήμανση σου, άλλο τα είδωλα και άλλο τα πρότυπα.
Και τώρα που ανακαλώ τη μνήμη μου, οι δάσκαλοι στο σχολείο, αλλα και οι καθηγητές μου ακόμα, είχαν σιγουρα ρόλο προτυπου για εμένα...
Τι μπορεί να άλλαξε απο τότε?
Κάπου χάσαμε κάτι....
Σιγουρα άλλαξε ο τρόπος διδασκαλίας ξεκινώντας και απο τα εκπαιδευτικά βιβλία, αλλα αυτο δεν θα έπρεπε να παίζει ρόλο στο πως βλέπουν τον δάσκαλο οι μαθητές...
Κατι που μπορω να σκεφτώ ειναι το εξής:
Οι απαιτήσεις που έχουμε απο τα παιδια μας για μάθηση εχουν μεγαλώσει σε τέτοιο βαθμό που πραγματικά δεν καταλαβαίνω πως αντέχουν τέτοιο βομβαρδισμό πληροφοριών και γνώσεων τα τρυφερά μυαλουδακια τους.
Επομένως και οι απαιτήσεις που εχουν απο τους δασκάλους τους εχουν διαφοροποιηθεί. Μπορεί να μην κατάφεραν όλοι οι εκπαιδευτικοί να καλύψουν τις νέες αυτες απαιτήσεις και επομένως να σταματηςαν να αποτελούν πρότυπο για τα παιδια...

Πρότυπα δεν είναι κατά ανάγκη είδωλα που κανείς καλείται να τα αντιγράψει. Κάθε άνθρωπος υποσυνείδητα ή οχι διαλέγει πρότυπα που προσπαθεί να τα φτάσει ή να τα ξεπεράσει σε ΚΑΠΟΙΟ τομέα. Τα πρότυπα που επιλέγει ο καθένας είναι σύμφωνα με την προσωπικότητα, το χαρακτήρα, τις ιδέες, τις αντιλήψεις, τις αξίες, τη νοοτροπία, τις παρέες, τα μηνύματα που περνάει η οικογένεια και το κοντινό περιβάλλον, αλλά κυρίως την κρίση του καθενός και τις γνώσεις και τα ερεθίσματα που έχει πάρει από μικρός.Όλοι οι νέοι αναζητούν πρότυπα γιατί θέλουν να ικανοποιήσουν την έμφυτη ορμή τους για αναγνώριση των ικανοτήτων τους. Από την άλλη είδωλο είναι μια ψευδής αντίληψη και εσφαλμένη για την οποία ένα κοινωνικό σύνολο δείχνει μια έμμονη και τυφλή πίστη/πρόσωπο που είναι αντικείμενο υπέρμετρης και τυφλής αγάπης, λατρείας, πίστης και θαυμασμού. Η άποψή μου περί προτύπων ασφαλώς αφορά την πρώτη περίπτωση. Επισης για τα παιδιά πρότυπο αποτελούσε και αποτελεί και ο δάσκαλος. Αν ρωτήσουμε τα περισσότερα παιδιά ιδίως του δημοτικού θεωρούν αυτό που είπε ο δάσκαλος τους σωστό και ελάχιστες φορές δέχονται να διαφοροποιηθούν από αυτή την θέση. Σε κάθε περίπτωση το κείμενο επικεντρώνεται στο ρόλο του δασκάλου και στον πως μπορεί να επηρεάσει με τη στάση του και την συμπεριφορά του, τους μαθητές του θετικά.

Δεν ξέρω αν το πρόβλημα ειναι οτι τα παιδια δεν εχουν πρότυπα... Εγώ δεν θυμάμαι ποτε να έχω κάποιον για πρότυπο. Δεν ήθελα να "αντιγράψω" κανέναν! Ακούγεται ιςως λιγο εγωιστικό... Αλλα δεν Νοιώθω οτι υστέρησα σε κάτι.
Η νεολαία μας, νοιώθω οτι αδιαφορεί, γιατι της έχουμε στερήσει τα όνειρα και την ελπίδα...! και αυτο ειναι απόρροια και της δικης μας παραίτησης απο τα πολιτικά. Όταν στερήσεις απο κάποιον τα όνειρα, γίνεται ζόμπι, δεν έχει λόγο ύπαρξης! Γίνεται φτερό στον άνεμο και παει όπου το φυσήξουν!
Δεν εχουν ιδανικά... φυσικα! Όταν εχει γεμιςει με σκουπίδια η τηλεόραση και τα ΜΜΕ! Αφου βέβαια, με πολυ αριστοτεχνικό τροπο, αφαίρεσαν απο την καθημερινότητα μας το διάβασμα και δει των κλασικών! Πόσοι γονεις αντί να κάθονται με τα παιδια τους να διαβάσουν ενα βιβλίο, παρακολουθούν σαν αποχαυνωμένοι μια ανουςια και συνάμα αιςχρη σειρά στην τηλεόραση?
Τα παιδια χρειάζονται παραδείγματα, όχι απαραίτητα για να εχουν πρότυπα, αλλα γιατι αν δεν τους δείξουμε και την άλλη όψη, θα θεωρήσουν οτι ο μονόδρομος ειναι η μόνη τους επιλογή...!

Σε κάθε εποχή υπήρχαν σε διάφορους τομείς κάποια πρότυπα, δηλ. κάποια μοντέλα, άνθρωποι ή αντικείμενα σύγκρισης, μίμησης, υποδείγματα δράσης.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν μπορούμε να δούμε τα πρότυπα να αλλάζουν μορφές ανάλογα με τα κοινωνικά γεωλογικά και πολιτικά γεγονότα που εξελίσσονταν.
Στις Ομηρικές εποχές πρότυπο αποτελεί ο ήρωας αυτός που διακρίνεται στη μάχη αλλά και στην ειρήνη με την αρετή του. Στην αρχαία Ελλάδα του χρυσού αιώνα, πρότυπο είναι «ο καλός και αγαθός πολίτης» με γυμνασμένο σώμα και καλλιεργημένο πνεύμα με ενεργή συμμετοχή στα κοινά της πόλης που ανήκει. Από το Βυζάντιο και μετά ο Χριστιανισμός επηρεάζει την εκλογή και διαμόρφωση των προτύπων. Στην Τουρκοκρατία πρότυπο είναι ο αδούλωτος άνθρωπος που μάχεται για την ελευθερία. Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια οι Ελληνες είχαν σαν πρότυπα συγγραφείς, διανοούμενους, κληρικούς, επιστήμονες, πολιτικούς και γενικότερα ανθρώπους που πάσχιζαν γα την πρόοδο και την ευημερία. Τα τελευταία όμως χρόνια η Ελλάδα άλλαξε. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και ενημέρωσης έχουν συμβάλει στην επικράτηση προτύπων, διαφορετικών από αυτά που γνωρίσαμε. Με διαδικασίες και πρακτικές ψυχαναγκαστικές επιβάλλουν τα δικά τους πρότυπα εξυπηρετώντας σκοπούς υποχθόνιους και αφανείς. Στοχεύοντας τους νέους, πετυχαίνουν τον αποπροσανατολισμό και την εξευτελισμό της εννοιας «άνθρωπος» σε όλους τους τομείς.
Ομως στην διαμόρφωση των προτύπων σημαντικό ρόλο έπαιξαν πάντα και εξακολουθούν να παίζουν, η οικογένεια και το σχολείο.
Η οικογένεια αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες της ηθικής ανάπτυξης του παιδιού. Η συμβολή της στη διαμόρφωση και ανάπτυξη της ηθικότητας των παιδιών είναι καταλυτική. Η οικογένεια είναι ένα σύνθετο σύστημα αλλά ταυτόχρονα είναι η πρώτη κοινωνική ομάδα που εντάσσεται ο άνθρωπος με τη γέννηση του. Οι επιδράσεις που ασκεί η οικογένεια στο παιδί είναι μεγάλες και επηρεάζουν τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών. Οι επιδράσεις της οικογένειας στον άνθρωπο είναι τόσο καταλυτικές ώστε να επηρεάζεται όλη η μετέπειτα ζωή του. Οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους, αφού τα παιδιά έχουν την τάση να επηρεάζονται πρωτίστως από τους γονείς τους. Είναι καθοριστικό οι γονείς να περιβάλλουν τα παιδιά τους με αγάπη και στοργή και συμβάλουν στην ανάπτυξη ηθικής συμπεριφοράς από τα παιδιά. Οι γονείς και οι δάσκαλοι, οι οποίοι πρέπει να αποτελούν πρότυπα ηθικής για το παιδί, οφείλουν να συμβάλλουν με τις πράξεις και τις δραστηριότητες τους στην ανάπτυξη της ηθικότητας των παιδιών.
Ο φόβος που προξενούν κάποιοι γονείς ή δάσκαλοι στα παιδιά αλλά και η χρησιμοποίηση βίας δεν συντελούν στην ηθική ανάπτυξη των παιδιών αλλά αντίθετα αποτελούν τροχοπέδη τόσο στην ανάπτυξη της ηθικότητας των παιδιών όσο και στη γενικότερη διαμόρφωση προσωπικότητας τους. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η αγάπη, η ειλικρίνεια, ο σεβασμός και η εκτίμηση διευκολύνουν την υιοθέτηση ηθικών κανόνων από τα παιδιά.
Η υιοθέτηση από τα παιδιά κοινωνικών ρόλων αλλά και κανόνων αποτελεί πρώτιστο έργο για το γονέα και το δάσκαλο. Όταν το παιδί αντιληφθεί ότι ζει σε μία κοινωνία με ηθικούς κανόνες τότε γίνεται ευκολότερη η διαμόρφωση του συναισθήματος της αγάπης, της δικαιοσύνης της συμπαράστασης στον διπλανό του, της προσφοράς και της αλληλεγγύης .
Ομως σε όλα αυτα τα χρόνια σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των προτύπων έπαιξε και παίζει και το σχολείο. Αλλωστε ο ίδιος ο δάσκαλος/ο καθηγητής αποτελεί πρότυπο στα μάτια των μαθητών του.

Ο μεγάλος παιδαγωγός, Πατέρας και άγιος της Εκκλησίας, ο ιερός Χρυσόστομος θα τονίσει: «Τούτο διδασκαλίας αρίστης το εν πάσαις ταις παραινέσεσιν εαυτόν παρέχειν τύπον».Με άλλα λόγια: Αυτό είναι απόδειξη της αρίστης διδασκαλίας, το να παρέχει δηλαδή σε όλες τις παραινέσεις (ο διδάσκαλος) τον εαυτό του ως παράδειγμα.
Σε όλες τις εποχές ο δάσκαλος πρέπει να διαθέτει ήθος, να είναι πρότυπο παιδαγωγού, και όχι να αρκείται μόνο στην ξερή μετάδοση γνώσεων.Είναι απαραίτητο να είναι μια ολοκληρωμένη ηθική προσωπικότητα. Να αποπνέει ανθρωπιστική, παιδαγωγική και ηθική ευωδία.
Αν έχει μια παρουσία αρνητική μέσα στο σχολείο, που θα συνοδεύεται από ασυνέπεια προς τις παιδαγωγικές αρχές, τότε αποτυγχάνει και μέσα και έξω από το σχολείο. Προξενεί αλγεινή εντύπωση όχι μόνο στον έσω χώρο του σχολείου, αλλά και έξω απ’ αυτόν, στην ευρύτερη κοινωνία.
Ιδίως σε παιδιά που είναι μακριά από την συμβουλή και καθοδήγηση ενός πνευματικού οδηγού, ο δάσκαλος εκτός από μετάδοση γνώσεων μεταδίδει στις ψυχές των παιδιών αξίες, αντιλήψεις, στάσεις ζωής.
Δεν αρκεί, λοιπόν, μια στεγνή διδασκαλία, έστω και αν διδακτικά / μεθοδικά, είναι μια τέλεια διδασκαλία αν δεν συνοδεύεται από το παράδειγμα και την ηθική ζωή του διδάσκοντος.
«Ουδέν γαρ διδασκάλου ψυχρότερον, εν λόγοις φιλοσοφούντος μόνον», θα μας συστήσει και επισημάνει ο άγιος παιδαγωγός Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Και αλλού, θα μας πει πάλι ο ίδιος, ότι οι μαθητές παρατηρούν, παραδειγματίζονται από την αρετή των διδασκάλων, για να διδαχθούν: «Οι γαρ διδασκόμενοι προς την των διδασκάλων αρετήν ορώσιν».
Σε αντιδιαστολή με τους επιτηδευμένους αυτοτιτλοφορούμενους παντογνώστες, που διαθέτουν έτοιμες απαντήσεις για όλα, ο πραγματικός δάσκαλος δεν «μεταλαμπαδεύει» προκατασκευασμένα πρότυπα – φραγμούς, αλλά λειώνει ο ίδιος σαν το κερί. Γίνεται ο ίδιος ζωντανό παράδειγμα όχι υπεράνω, αλλά εντός της κοινωνίας, όχι ατενίζοντας, αλλά ερευνώντας κριτικά, όχι ως θεατής, αλλά ως ενεργός συμμέτοχος.
Ο μοναδικός και ασύγκριτος Παιδαγωγός Ιησούς Χριστός τονίζει ιδιαίτερα τη σημασία του ήθους και της ηθικής συνέπειας στη ζωή του ανθρώπου «Όποιος θα διδάξει αλλά και θα πράξει, αυτός θα ονομαστεί μέγας στη βασιλεία του Θεού», Ματθ. 5,19
Ο καθηγητής πρέπει, επιπλέον, να διαθέτει κύρος. Δηλαδή να διακρίνεται για την πνευματική του αξιοπρέπεια. Χωρίς κύρος δεν επιδρά ευεργετικά στην ψυχή των μαθητών.
Πρέπει να διαθέτει ευγένεια, να αγαπά όλους τους μαθητές τους ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκείας, οικογενειακής ή οικονομικής κατάστασης, ή κοινωνικής θέσης. Να είναι μεγαλόψυχος, σοβαρός και απλός με προσήνεια, επιείκεια, και δικαιοσύνη για όλους. Να διαθέτει ενθουσιασμό, χαρά και να αποπνέει αισιοδοξία, ανεξάρτητα από τα προσωπικά οικογενειακά και κοινωνικά ζητήματα που τον προβληματίζουν, όπως πολύ σωστά μας τονίζουν οι παιδαγωγοί, Τρεις Ιεράρχες. Με υπομονή και αγάπη, που αποτελεί το μέσο της φιλίας, της συνεργασίας και του αλληλοσεβασμού των προσώπων να εθίζει τους μαθητές στον αλληλοσεβασμό, την εμπιστοσύνη και την επιμέλεια.
Αλλωστε η ευαίσθητη παιδική ψυχή έχει αλάνθαστη διαίσθηση και καταλαβαίνει τις διαθέσεις και απαιτήσεις του δασκάλου καθώς» η αγάπη προς τις επιστήμες και τις γνώσεις επεται, προηγείται η αγάπη προς τον δάσκαλο», οπως επισημαίνει ο μέγας ανθρωπιστής Ερασμος.
Το τελευταία καθρεπτίζεται τέλεια στην απάντηση που έδωσαν μαθητές στον Ιωαννη Ξηροτύρη σε σχετική εργασία και στο ερώτημα «πως θελω τον δασκαλο μου»
-«πως να τον αγαπήσωμεν όταν έρχεται μέσα στην αίθουσαν ωσάν να τον παν για κρέμασμα;»
Η εργασία του δασκάλου είναι μεγάλη σε όγκο, λεπτή σε ποιότητα, βαριά σε ευθύνη. Ειπώθηκε και παρομοιάστηκε το παιδί σαν μια κιθάρα˙ «αν είμαστε καλλιτέχνες θα δώσει αρμονία».
Ας μη ξεχνάμε και τον εύστοχο λόγο του τ. Πρύτανη του Πανεπ/μίου Αθηνών, του Γ. Μπαμπινιώτη, «Ο νέος σήμερα δεν έχει ανάγκη από συμβουλές. Παραδείγματα χρειάζεται».
Εξάλλου τα μυαλά των παιδιών δεν είναι δοχεία, για να τα γεμίσουμε! Είναι σπίρτα που πρέπει να τα ανάψουμε!!


Βιβλιογραφία
Ι. Χρυσοστόμου, (ΙΔ’ ομιλία προς Φιλιππησίους)
Ι. Χρυσοστόμου (Ι’ ομιλία στην Α’ επιστολή προς Τιμόθεον)
Ι. Ξηροτύρη, "Πως θέλω τον δάσκαλό μου"
Χ.Ε.Ε.Λ Η προσωπικότης του εκπαιδευτικού, Αθήνα 1974
Πρακτικά Α’ Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Λάρισας
Ηλίας Παπαγεωργίου, «Σώπα δάσκαλε....» εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2004
Παυλου Παλούκα «Ο εκπαιδευτικός ενώπιον του σύγχρονου πολυπολιτισμικού σχολείου» εκδ. Παύλος Αθήνα 2006